Sonbahar; 23 Eylül ile 21 Aralık günleri arasındaki bir mevsimsel tanımdır. Bu mevsimsel tanım fotografik açıdan dünya üzerinde her ülke için başka bir anlam taşır.  Bu yazı; Türkiye’ nin sonbahar mevsiminin fotografik açıdan değerlendirmesini içermektedir. 

Sonbahar Işıkları:

23 Eylül ekinoksunda oluşan gece gündüz eşitliğinden 21 Aralık kış dönümündeki en kısa gündüze kadar gün ışığı her gün azalır ve güneş daha yatay bir ışıkla gelir. Bu durum fotografik ışık olarak şu anlama gelir: 

• Uzun süreler yatay gün ışığı vardır ve sıcak tonlardadır. Güneşin 30 derecelik açının altına düşmesiyle ışıklarda açının azalması ile doğru orantılı gittikçe artan sıcak tonlar oluşur. 
• Yatay ışıkla birlikte ışığın şiddeti azaldığından dinamik aralık ve kontrast azalır. Fotoğrafta açık ve koyu tonlu tüm detayları görebilir ve kayıpsız kaydedebilirsiniz.
• Yatay ışıkla birlikte gölgelerin oluşmasıyla hacim ve derinlik etkisi artar. Fotoğrafınız bir boyut kazanmıştır.
• Değişken atmosferik koşullar nedeniyle gün içinde çok farklı ışıklar görülebilir.
• Bahar mevsimleri fotoğrafçılar için en iyi ışık dönemleridir.

Kentlerde Sonbahar:

Kent manzarası, sokak fotoğrafları, festivaller, günlük yaşam vb. kente ait her konuda dik açıyla gelen ışıklar ve yüksek kontrast nedeniyle genelde sorun oluşturmaktadır.  Bu anlamda sonbaharın düşük kontrastlı yatay ışıkları kenti görünür yapmaktadır.  Sokaklarda ışığın kontrastı düşüktür ayrıca çoğu zaman homojen ışık olduğundan sokakların her iki cephesi de görünür ve sokağa ait her şey kaydedilebilir.  

Sonbahar yağmurları şehrin görüntüsünü tamamen değiştirir.

Şehirdeki parklar, ağaçlar ve çalılar renk dönüşümüne uğradığından özel fotoğraflar çekilebilir.

Kent manzaraları için çok özel ışık koşulları ve atmosferik ortamlar oluşmuştur. 

Sonbahar ile kentteki yaşam çeşitlenir ve kente hayat gelir (okullar açılır, iş hayatı hızlanır, ulaşım artar, kutlamalar, konserler, festival, özel günler vb.). 

Doğada ve Kırsal Alanlarda Sonbahar:

Ülkemizde doğada sonbahar denilince öncelikle aklımıza geniş yapraklı ormanlardaki ağaç ve çalı yapraklarının renk değişimi akla gelir. 

Sonbaharın sunduğu iyi ışık koşulları, sis ve puslar, geniş yapraklı ağaç ve çalıların yapraklarının renk değişimi, yapraklarının dökülmesi nedeniyle oluşan formları ve çevre ortamları, doygun renkler oluşturur. Oluşan bu fotografik etkenlerle birlikte kırsal yaşam, doğa manzarası, orman ve ağaç fotoğrafları, sular ve yansımalar gibi unsurların birlikte en iyi şekilde fotoğraflanabilmesi nedeniyle, sonbaharlar en çok tercih edilen mevsimdir. 

• Geniş yapraklı ağaçlar sonbahar peyzajı açısından tercih edilir. Geniş yapraklı ağaçların dağılımı özellikle Türkiye’nin kuzey kısmındadır. Özellikle Karadeniz bölgesi en çok geniş yapraklı ormanlara sahiptir. 

• Sonbahar renkleri temel olarak sarı ve kırmızıdan oluşur. Kahverengi; sarı yaprakların dönüşen ikinci aşamadaki renkleridir.

• Yaprakların renk değişimi ısının öncelikle azaldığı yükseklerden ekim ayının başlarında başlar genel olarak kasım ayının ortalarına doğru deniz seviyesinde biter. Her gün sonbaharın renkleri başka yüksekliktedir.

• Yaprakların renk değişimi her yıl aynı zamanlarda olmaz. Yaz ve sonbaharın sıcak geçmesine, ani soğuk olup olmadığına bağlı olarak 2 haftaya yakın oynamalar olur.

• Sonbahardaki ani hava soğumaları ve don, yaprakların yavaşça sararmalarını engeller. Dondan sonra yapraklar hızla önce sarıya (bazen hiç sararmadan) ve sonra kahverengiye dönüşüp dökülürler. Bazı sonbaharların iyi renk almamasının nedenlerinden biri budur. 

• Aynı bölgenin Kuzey ve Güney yüzlerinde farklı sonbahar renklerine rastlayabilirsiniz.

• En iyi sonbahar renklerine ve görüntülerine 500-1200m arasındaki geniş yapraklı ve iğne yapraklı ağaçların bulunduğu bölgelerde rastlanmaktadır. Ekim ayının ikinci yarısından sonra ani hava soğumaları 1000m üzerinde kar yağışına neden olabilmektedir. 1000m üzerinde karlı sonbahar ve daha alçaklarda ise yağmurlu sonbahar görüntüleri eşsizdir. 

• Sis ve yağmur sonbahar fotoğrafı için büyük avantajdır. Genellikle sabah saatlerinde sis ve pusu görebilirsiniz. Yoğun olmayan sisler içindeki ormanda yağmurlarla ıslanarak renkleri iyice doymuş ağaç gövdeleri ve renkli yapraklar son derece güzel görünürler. Göller ve akarsularla birlikte sonbahar görüntüleri çok daha fazla etkileyici olur.

• Durgun sulardaki sonbahar yansımalarının gerçek gibi duruşu ve resim etkisi oluşturması çok etkileyicidir.

• Ters ışık, ışık geçirgenliği olan yaprakların iyice ışıldamasına neden olur ve özel fotoğraflar elde edilebilir.  

• Her ağaç sonbahar peyzajı olarak farklı renklere sahiptir. Bu bitkiler ve renkleri şunlardır: Sarı renkler için; ova akçaağacı, çınar yapraklı akçaağaç, huş, kestane, gürgen, doğu kayını, erguvan, kavak, dişbudak örnek olarak verilebilir. Kırmızı renkli yapraklı ağaçlar ise; japon akçaağacı, çınar yapraklı akçaağaç, kızılcık, taflan, kadın tuzluğu, üvez, kartopu, sığladır.

• Geç sonbaharla birlikte orman altındaki çalı ve otlarda renk değişimi tamamlanmak üzeredir. 

• Ağaçların yapraklarını dökmesiyle grafik ağırlıklı ve orman altı renkleriyle çok özel fotoğraflar elde edilebilir.

• Geç sonbaharlarda akarsu kenarları ve göller yapraklarla kaplanır. Bu sayede daha önce çıplak kaya, toprak durumundaki alanlar birbirinden farklı renklerdeki yapraklarla donanır. Dolayısıyla bu alanların en güzel fotoğrafları bu zaman diliminde ortaya çıkar.

• Uzun pozlama tekniği sonbaharda sık kullanılır. Hareketli sular, rüzgârlı ormanlar, hareketli bulutlar vb. olgular güzel sonuçlar verir. Uzun pozlama ile hareketli sular üzerine düşen yaprakların hareketleri gösterilebilir. Çok farklı, netliği olmayan yaprak hareketleri çekmek mümkün olabilir. Özellikle dairesel veya benzer hareketler daha etkileyicidir. 

• Kırsal yerleşimler ve yaşamlar sonbaharın oluşturduğu renk kontrası ile son derece güzeldir. Küçük köyler ve yaylalar da bambaşka rengarenk kırsal peyzajlar oluşturur.  Türkiye’de özellikle Küre Dağları, Artvin ve Şavşat civarı, Karadeniz yaylaları kırsal peyzaj açısından son derece güzeldir.  

• Kırsal yaşamda çok hareketlilik vardır. Otlar kesilir, salça, pekmez, vb. yapılarak kışa hazırlanılır, mantarlar toplanır vb. sonbahar renkleri ile kırsal yaşam çok güzeldir. 

• Kuş göçleri bahar aylarında olduğundan çok farklı türü çekme olanağı vardır.

• Kışa hazırlanan yaban yaşamı hareketlenmiştir. 

Sonbahar Fotoğraflarının Değerlendirilmesindeki Kriterler:

1- Yaratıcılık ve fotoğrafın bir hikayesinin olması,

2- İyi ışık ve sorunsuz bir teknik kullanımı, 

3- Sonbahara ait izlerinin varlığı. (Sonbaharda oluşan yaprak renkleri, atmosferik koşullar, kırsal yaşamlar vb.)

Ekim 2024

Ali İhsan GÖKÇEN