Ortalama bir hesapla yarım asır kadar evvel foto-graf büyük ölçüde profesyonel uğraştı. Baskın çoğunluktaki bireylerin foto-graf makinelerine, diğer ekipmanlara ulaşması öncelikle maddi olarak zordu. Büyük kentlerde hemen her caddede birkaç tane profesyonel foto-graf stüdyosu bulunurdu. Foto-graf, daha çok resmi evraka yapıştırılmak üzere gerekliydi. Buna dair gereksinimi karşılayanlar ise, profesyonel foto-graf stüdyolarıydı.

Profesyonel foto-grafa ilişkin verdiğimiz ortalama tarih seksenli yılların başlarına tekabül edecektir. O tarihte, ondan çok önceki tarihlerde amatör foto-grafçılar yok muydu? Elbette ki vardı. Hali vakti yerinde olanlar arasında foto-grafın büyüsüne kapılıp makine ve ekipman edinen insanlar vardı. Mamafih yaygın değildi. Çok az sayıda insanın ilgili alanına giren bir hobiydi.

Ölçü olarak belirlediğimiz tarih elbette ki kendi coğrafyamıza ilişkindir. Bu coğrafyayla sosyo-ekonomik bakımdan benzerlik gösteren Latin Amerika ülkeleri, Ortadoğu ülkeleri vb yerlerde de üç aşağı beş yukarı durum aynıydı (büyük olasılıkla). Fakat Amerika’da, Avrupa ülkelerinde, Japonya’da, Rusya’da (eski zamanda S.S.C.B.) gerek sosyo-ekonomik, gerek sosyo-politik, gerekse ekonomi-politik sebeplerden ötürü amatör foto-grafi elbette ki çok daha ilerideydi.

Teknolojiyi üreten ülkelerde durumun, teknolojiyi ithal eden ülkelere göre daha gelişmiş olması kaçınılmazdır. Bu yoldaki en temel gösterge, meselenin sosyo-ekonomik boyutudur. Amerika ve gelişmiş Avrupa ülkelerini bu bağlamda düşünmek gerekir. Sosyo-politik boyutu ise, bir zamanların Doğu Bloku’nun (Demirperde Ülkeleri’nin) merkezi konumundaki S.S.C.B.’de izlenen kültür-sanat politikalarında görmek mümkün. Her evde keman ya da piyano bulunması, her evde foto-graf makinesi bulunması vb düzenlemelerin neticesinde bir farklılık doğmuştur.

Japonya ise, uluslararası rekabet bağlamında hem çok önemli, hem de özgün bir örnektir. Kendi markalarını üreten Japonya, öncelikli pazar olarak ülkede foto-grafın yaygınlaşmasını sağlamıştır. İşte bu noktada önemli bir ekonomi-politik gösterge söz konusudur. Böyle bir ekonomi-politik yaklaşımın sonucunda markalar tutunmuş, gelişmiş, büyümüş ve dünya pazarlarına girmiştir.

Analog dönem olarak tabir edilen ve daha çok filmle anılan zamanların son demlerinde uluslararası rekabet dünya ölçeğinde yaygınlaşmayı gerektirmekteydi. Sürekli daha fazla satış zorunluydu. Hangi marka en fazla satışı gerçekleştirirse, pazardaki aslan payını da o alırdı. İş ulusal ölçeği aşıp uluslararası tekel olma istemine varınca, her insanın kolayca edinebileceği, kolayca kullanabileceği makine ve ekipman üretilmesi icap ederdi. Öyle de oldu. Foto-graf 70’li yıllardan sonra amatör bir uğraşı, bir hobi olarak giderek yaygınlaştı. Dikkatli bakarsak, amatör foto-graf derneklerinin oluşması da (çok doğal olarak) o zamandan itibaren daha ciddi boyutta başlar.

Doksanlı yıllarda büyük bir ivme kazanan amatör foto-grafideki gelişmeler bir yandan amatör hevesleri tatmin için gereken uygun ortamın seminerler, kurslar, yarışmalar, sergiler, gösteriler vb etkinliklerle oluşturulmasında, diğer yandan sosyal meselelere dair çabaları önceleyenlerin birarada olmasını sağlamak üzere foto-graf derneklerinin sayısındaki artışta gözlendi.

Dijital teknolojinin hayata girmesiyle birlikte hem amatör foto-graf alanında anormal bir yükseliş, hem de derneklerin sayısında beklenmedik bir artış ortaya çıktı.

Bütün bunların kentleşme süreciyle bağlantısını gözden kaçırmamak gerekir. Kentleşme olgusu aynı zamanda okur-yazar nüfusun artması sonucunu doğurur. Eğitimli insan sayısının artması, doğası gereği kültürel ihtiyaçların öne çıkmasına neden olur. Foto-graf teknolojisi, gerek okul dışında özel bir uğraşı, bir hobi arayışında olan genç insanlar, gerekse iş yaşamını tamamlayıp emekliye ayrılmış çeşitli mesleklerden insanlar için oldukça elverişli bir enstruman olma özelliğine haizdir. Nicelik bakımından foto-grafa ilginin temelinde yatan önemli faktörlerden biri de elbette ki nüfus artışıdır. Foto-graf teknolojisine erişmek yahut ekipman edinmek kolaylaştıkça, tabiatıyla artan nüfus nispetinde ekipman edinmedeki artış da buna paralel bir seyir izleyecektir.

İhmal edilmemesi gereken bir diğer husus, insan hayatına giren teknolojik gelişmelerin neredeyse birbiriyle eş zamanda gerçekleşme eğiliminde olmasıdır. Evlere giren sabit telefon, buzdolabı, çamaşır makinesi, bulaşık makinesi, fırın ve diğer elektronik eşyalar ile otomobil sahibi olma süreçlerini dikkatle gözden geçirdiğimizde, foto-graf makinesiyle neredeyse aynı evreye (yaygınlığı bakımından) tekabül ettiğini görürüz.

Yaşadığımız zaman içinde (2021’nin başlarındayız) nüfusun neredeyse yüzde doksanının bir foto-graf makinesi sahibi olduğu (cep telefondan ötürü) söylenebilir. Biraz da o yüzden güzel foto-grafik kayıtlardan öte gereksinimler baskın şekilde hissedilmeye başlandı. Foto-grafinin bir dil (yahut alt dil) oluşu, sanatlığı, diğer sanatlarla bağı, felsefeyle, sosyolojiyle, psikolojiyle bağı vb kuramsal meseleler her zaman gündemde olmakla birlikte, çok az sayıda insanın düşünme ve tartışma alanına giriyordu. Şimdilerde artık o da yaygınlaşma eğilimi göstermeye başladı.

Amatör ortamda foto-grafinin yaygınlaşması, geleneksel zamanın kurumsal yapıları olarak tanımlanabilecek stüdyoların iş yapamaz hale gelmesine, zayıf düşmesine, azalmasına yol açtı. Bütün teknolojik ilerlemeler pek tabiidir ki bazı iş kollarını tarihten siler, yeni iş kollarının ortaya çıkmasına yol açar.

Traktör, kağnıyı ve karasabanı sonlandırdı. Otomobil, at arabasını ve faytonu; kalorifer sistemi, odun-kömür sobasını sonlandırdı. Sabit telefon, telgrafı; cep telefonu, sabit telefonu insan hayatından çıkarttı. Daktilo, el yazmalarını sonlandırmıştı; bilgisayar, daktiloyu sonlandırdı. Elektronik posta, mektubu ve kartpostalı sonlandırdı. Hayatın akışı böyle devam ediyor. Artık basılı kitap (klasik anlamda önemini korusa bile) yerine sonraki kuşaklar e-kitap okuyacaklar (şayet okuma ihtiyacı devam ederse).

Tarihsel süreci kısaca irdeledikten sonra, şimdi mevcut duruma bakalım.

Somut vaziyeti özetle ortaya koyalım ki onun üzerine bir durum analizi yapabilelim. Okullar var, her şeyden önce. Gerek ortaöğrenim düzeyinde, gerekse yüksek öğrenim ve fakülte düzeyinde foto-graf eğitimi alınabilen bir zamanı idrak ediyoruz. Başka ülkelerde bunlar kırk sene önce vardı belki. Fakat bizde de en nihayet bu olanaklar var artık. Derneklerin sayısındaki artıştan söz etmiştik. Pandemi sürecinde her şeyin durmuş olması halini bir kenara koyarak ele aldığımızı da belirtelim. Bu süreçten ve ilerleyen zamanda geliştirilecek başka teknolojik olanaklardan sonra hayat bambaşka bir evreye geçecektir, buna kuşku yok. O da başka bir metnin konusu olmalıdır. Biz burada yaşadığımız zaman içinde amatör ve profesyonel foto-grafi alanında durumu irdelemeye, kavramaya, sonuç çıkartmaya çalışalım.

Vaktiyle stüdyolar profesyonel foto-graf alanı için örnek teşkil ediyorlardı. Doğal olarak stüdyo sahipleri ve çalışanları profesyonel foto-grafçılardı. Gazete-dergi ve benzeri medya organlarının foto-grafçıları, yani fotomuhabirleri profesyonel foto-grafçılardı. Bu iki önemli örneği elde tutup yaşadığımız koşullardaki vaziyete baktığımızda şunu görüyoruz: Stüdyolar yok olmak üzere. Fotomuhabirliğinin akibeti de pek farklı değil. Tanıtım ve reklam foto-grafı alanı çok mu parlak? Orada da eski ihtişamın olmadığı söylenebilir.

Bir vakitler profesyonel stüdyoların yaptığı düğün foto-grafı işini şimdilerde daha ziyade amatör kulvarda yetişen ve pıtrak gibi çoğalan kimseler yapıyor. Üstelik düğün foto-grafına ilaveten pek moda olan doğum foto-grafı işini de yürütmekteler. Doğum sırasındaki halleri görsel kayıtlara geçen bebekler büyüyüp serpildiklerinde o foto-graflara itiraz mı edecekler, yoksa memnuniyetlerini mi ifade edecekler? Şimdilik muamma. Sosyal medyada paylaşılacak foto-grafları iş edinenler de var. Stüdyolar, yönetmeliklerce tayin edilmiş koşullara uygun vesikalık çekmek, düğün dernek çekmek, sergi baskıları hazırlamak vb işlevleriyle hâlâ kısmen yaşamlarını devam ettiriyorlar. Ancak sayılarındaki azalma çok belirgin.

Teknolojik gelişmeler hayatın akışını öyle bir noktaya taşıdı ki, ‘Yurttaş Gazetecilik’, ‘Yurttaş Muhabirlik’ gibi kavramlar gelişti. Elbette ki hâlâ az sayıda profesyonel fotomuhabiri var. Ancak oldukça sancılı bir dönemden geçildiği ve meslek olarak çok önemli bir eşiğin aşıldığı da aşikâr. Bilim alanında bile ‘Citizen Science’ (Yurttaş Bilimi) kavramı kaçınılmaz olarak ortaya çıktı. Dolayısıyla, iki önemli meslek alanı geçmiş zaman itibariyle bildiğimiz hallerinden veya geleneksel yapılarından uzağa düştüler, düşmekteler. Hayatın her alanının bu eğilimde olduğu unutulmamalı.

Ele aldığımız konu bağlamında hayatın diğer alanlarına değil, foto-grafa odaklanacağız elbette. Ancak diğer alanlarla birlikte düşünülmesi gerektiğini hatırlatmakta yarar görüyoruz. Çünkü hiçbiri diğerinden ayrı değildir.

İkibinlerin ilk çeyreğindeyken, bilgiye artık eskisi gibi binbir zorlukla ulaşılmıyor. Ömür tüketerek elde ettikleri bilgiyi sır gibi saklayan ustalar yok. Olsa da bir şey ifade etmeyeceği çok açık. Her konuda teknik bilgi yaygın olarak yeni medya koşullarında isteyen herkesin rahatça ulaşabileceği şekilde yer alıyor ve kolayca elde edilebiliyor. Yani işin zanaat boyutu eski zamanla kıyas kabul etmeyecek ölçüde kolaylaştı. Öte yandan foto-graf dernekleri temel ve ileri düzey eğitimlerle uzun zamandır çok ciddi işlev üstlendiler. Binlerce insan o süreçten geçti. Ortaöğrenimde ve yüksek öğrenimde foto-graf eğitimi veriliyor olması ise cabası. Özetle, zanaat bağlamında geleneksel anlamdaki usta-çırak ilişkisine gereksinim kalmadı.

Geldiğimiz noktada belki en önemli problem amatör-profesyonel ayırımındaki güçlüktür. Yaşadığımız zamanda her şey iç içe geçti, karmaşıklaştı, düğümlendi. Mevcut hali göz önüne alınca, kime amatör kime profesyonel deneceği şüphe götürür. Örneğin, düğün-doğum alanıyla iştigal eden çok sayıda amatör var. Hayatlarını büsbütün foto-graftan kazanmasalar da, maddi destek için ikinci iş olarak bunu yapan insanlar amatör müdür, profesyonel midir? Bildiğimiz amatör dernekler, çeşitli foto-grafik projeler üstleniyorlar. O projeleri hayata geçirirken kendi üyelerine (amatörlere) yaslanıyorlar. Bu bağlamdaki akçeli işleri yaparken, işi yapan foto-grafçılar amatör müdür, profesyonel midir? Ve yarışmalar. Para ödülü olan yarışmaları hayatının en önemli yerine koyan ve neredeyse yaşamını onunla idame ettiren foto-grafçılar amatör müdür, profesyonel midir? Oldukça önemli bir diğer kulvar ise stok foto-grafidir. Uluslararası düzlemde çok büyük bir stok foto-graf sektörü var. Bu sektöre en fazla foto-graf veren de amatör olarak tanımladığımız insanlardır. İnsanlar stok foto-graftan para kazanıyorlar. Bazı kimseler asıl mesleklerinden kazandıklarından daha fazlasını stok foto-grafiden kazanıyor olabilirler. Muhtemelen dünya ölçeğinde stok foto-grafiden para kazanan insan sayısı milyonları buluyordur. Onlara ne diyeceğiz; amatör mü, profesyonel mi?

Aynen alaylı-mektepli ayırımı gibi, amatör-profesyonel ayırımı da fazla uzun olmayan bir gelecekte tarihe karışacakmış gibi görünüyor.

Multidisipliner yeni hayatın başlangıç safhasında olsak da, yakın gelecekte çok yaygın şekilde birden fazla iş alanıyla iştigal ederek insanların hayatlarını kazanacaklarının işaretini bu günden görüyoruz. Modern öncesi toplum önemli ölçüde multidisiplinerdi. Bir insan birden fazla işi yeterince bilmek zorundaydı. Modernizm, Endüstri Devrimi; Yığın üretimi yapan fabrikalar tabiatı gereği işbölümü ve uzmanlaşmayı aşırılaştırdı. Sürecin içine doğup büyüyen insan durumu kanıksadığı için kendisinin makineye dönüştüğünü duyumsayamadı, kavrayamadı. Makineler sürekli geliştirilip süper otomasyonla insan devre dışı olmaya başladıktan sonra belli ölçülerde gerçekteki vaziyeti görür hale geldi. Uzun zaman otomasyonun parçası yahut çarkın dişlisi konumunda kalan insan özellikle dijital evrede bilgisayarların, yani yapay zekânın devreye sokulduğu aşamada yerini makinelerin kollarına bırakmak zorunda kaldı.

Her şey hem çok karmaşık, hem de çok yalın denebilecek enteresan bir hale büründü. Cebimizdeki telefona bakınca karmaşıklığı ve yalınlığı aynı anda görebiliyoruz. Telefon, mektup, takvim, saat, alarm, kronometre, metre, harita, gazete, dergi, kitap, radyo, televizyon, termometre, ayna, foto-graf makinesi, aydınlık oda, video kamera, uzaktan kumanda, …say say bitmez. Onlarca şey küçük bir cihazın içinde. Cep telefonu adı konmuş olsa da, bu kadar çok işlevden sonra artık başka bir isimle tanımlanması gereken bu küçük cihaz multidisipliner hayatın temel göstergesidir aslında.

Bir dolap, bir masa ya da sandalye sipariş ediyorsunuz. Kargoyla size ulaşıyor. Kutuda vidalar, şema, alyan anahtarı, tornavida vs bulunuyor. Size gelenler, eşyanın çeşitli parçaları. Zorlansanız da, terleyip yorulsanız da onu kendi ellerinizle monte ediyorsunuz. Alın size naif ölçülerde bir marangozluk.

Bir kitap hazırlıyorsunuz. Aylar süren metin yazımından sonra, ayrıca indizaynını, PDF’ini hazırlıyorsunuz. Kapak tasarımını yapıyorsunuz. Kayda değer olan, bir yazarın artık bütün bunları da yapabiliyor olmasıdır. Oysa geleneksel yayın hayatında bunların her birini başka bir insan yapardı. İlave olarak kitabınızın tanıtımını sosyal medya hesaplarınızdan kendiniz yapıyorsunuz. Tanıtım işi de başlıbaşına bir alandı ve başka insanlar yapardı. Alın size yazarlık, editörlük, dizgicilik, grafikerlik, tasarımcılık, tanıtım-reklam işi vs. Neredeyse tamamı bir insanda toplanma eğiliminde. Muhtemelen matbaa (basım) işi de kısa bir zaman sonra her evde bulunacak daha gelişmiş bir printerle yazarın kendisine kalacak. Ya da dijital versiyonunu satınalan birey dilerse kendisi için evde çıktı alıp kütüphanesine koyabilecek. Şu anda büyük ölçüde bunlar yapılıyor zaten. Sadece biraz daha geliştirilmiş, geleneksel kitap formuna uygun hallerini herkesin rahatça üretebilmesi için cihazların ucuzlamasını beklemek gerekiyor.

İnsanın fizyolojik (yani olmazsa olmaz) gereksinimleri dikkate alınarak düşünüldüğünde, otomotiv endüstrisi, tekstil gibi ilk anda akla gelen şeyleri bir yana bırakırsak, geldiğimiz zamanda köşe bucak her yerde olmasa bile genel ortalamada neredeyse dünyanın her yerinde konut sektöründe yığın üretimi yeterince hayat buldu ve öyle bir hal aldı ki ihtiyaç fazlası oluşmaya yüz tuttu. Tarım ve hayvancılık sektörlerinde, beslenme alanında yığın üretimi, hem de küresel ölçekte anormal seviyelere erişti. Hayatımıza adım adım girdikleri için yeterince farkedemediğimiz şeyler var. Örneğin, içme suyu. Dünya çapında her gün pet şişede satılan, damacana ile evlere giren suların hacmini ölçmek bile akla ziyan sonuçlar verebilir. Devasa havuzlarda (barajlarda) tutulan ve musluklardan akan, temizlik ve diğer şeyler için kullanılan suları, özellikle tarım için kullanılan suların stoklanmasını ve dağıtımını yığın üretimine dahil etmek ve aynı zamanda yığın üretiminin hayati önemdeki bir parçası olarak düşünmek yanlış olmasa gerektir. Binbir dereden, çaydan, ırmaktan gelen suların dev bir havuzda toplanması tabiatıyla yığına tekabül edecektir. Diğer yandan tarımda yığın üretiminin gerçekleşebilmesi için suların insan eliyle doğası dışında yığına dönüşmesi kaçınılmazdır.

Kabaca özetlersek; Endüstri Devriminin başlangıcındaki yığın üretimi çok geride kaldı. Yaşadığımız zamanda küresel ölçekte gerçekleşen yığın üretimi sürekli yenilenip değişerek insan yaşamının olmazsa olmaz alanlarını kapsayacak hale geldi. Her şeyin küresel ölçekte inşa edilmesi yahut üretilip dağıtılması süreci yükselen bir ivme ile devam ederken, gün gelecek insanın herhangi bir üretim etkinliğinde bulunmasına izin vermeyecek veya insan buna ihtiyaç duymayacaktır.

İşte o zaman uzmanlaşma veya multidisipliner olma meselesi tümüyle rafa kalkacak gibi görünmektedir. Gerek iyimser bakışla, gerekse karamsar bakışla uzun vadede olabilirliği en yüksek görünen insanlık hali böyle bir şey olsa gerektir. İnsanlığı taşıyan araç bu şekilde yol alırken veya çarklar böyle dönerken, amatör ile profesyoneli ayıran bildiğimiz belirgin kalın çizgiler giderek inceliyor, silikleşiyor. Bu gün görünen durum, esasen aradaki çizginin ciddi anlamda flulaştığıdır. Bu çizginin giderek daha fazla belirsizleşeceği ve en nihayet ortadan kalkacağı rahatlıkla söylenebilir.

Tekin ERTUĞ
Şubat 2021

Karia Yolu

“Denize dönmek istiyorum! Mavi aynasında suların: boy verip görünmek istiyorum! Denize dönmek istiyorum!” Nazım Hikmet Kulağınızda cır cır böceklerinin sesi, burnunuzda zeytin ve badem ağaçlarının kokusu, bir görünüp bir kaybolan eşsiz deniz manzarasıyla antik yollardan, patikalardan, orman yollarından geçen Karia Yolu Türkiye’nin en uzun mesafeli yürüyüş rotasıdır. Adını 3000 yıllık antik Karya uygarlığından alan, Aydın’ın Çine ilçesinden başlayıp Muğla’daki tüm yarımadaları kapsayan 850 km’lik yol sizi bilindik turistik merkezlerin arka bahçelerinden dolaştırıyor. Koyların mavisinden tepelerin yeşilliklerine, turistik sahil kasabalarından dağ köylerine, patikalardan taş döşeli kervan yollarına, Akdeniz’den Ege’ye, geçmişten günümüze kültürel, tarihi ve doğal güzelliklerle dolu bir yolculuğa çıkarıyor. Özgün mimarisi ile çok sayıda köyden, el değmemiş koylardan, zeytin ve badem ağaçları ile dolu tepelerden, irili ufaklı kimisi sadece yürünerek ulaşılabilen antik kentlerden geçiriyor. Uluslararası standartlara göre işaretlenmiş ve levhalandırılmış rotada M.Ö. 7000 yılına kadar uzanan kalıntılara rastlıyor, Knidos’tan Amos’a, Halikarnassos’tan Alinda’ya kadar sayısız antik şehir ve isimsiz harabeleri geziyor, Bafa Gölü’nün kuş çeşitliliğini, Yatağan’ın ören yerlerini, Muğla’nın tarihi evlerini görüyor, Gökova Körfezi kıyısında kano ve sörf yapma fırsatı buluyorsunuz.

46 etaptan oluşan rota Bozburun ve Datça Yarımadaları, Gökova Körfezi ve İç Karia olmak üzere 4 ana bölüm ve Muğla Çevresi olarak 1 ek bölümden oluşuyor: İçmeler’den başlayan “Bozburun Yarımadası” bölümünde yol tüm yarımadayı sahil tarafından dolanarak ilerliyor. Hisarönü’nde biten etap toplam 145 km sürüyor. “Datça Yarımadası” bölümünde Eski Datça’dan yola çıkıp yarımadanın burun kısmında bulunan Knidos Antik Kenti’ne ulaşıyorsunuz. Bir yanınızda Akdeniz, diğer yanınızda Ege Denizinin eşsiz manzarasıyla Knidos görülmeye değer. Knidos’tan yukarıya doğru devam eden rota yarımadanın üst kıyısından içeriye doğru ilerliyor ve Akyaka’da sona eriyor. Enfes körfez manzarası, ıssız koylar ve kıvrımlı yollara sahip “Gökova Körfezi” bölümü Akyaka’dan başlayıp sahil şeridini takip ederek Bodrum’a ulaşıyor. Muğla’da başlayıp Aydın’da sonlanan “İç Karia” bölümü ise Bafa Gölü’nün etrafından dolaştırıyor sizi. Karia Uygarlığı’nın başkenti Milas’tan geçen, Beşparmak Dağları manzaralı rota körfezin ortasından yukarı doğru ilerliyor. Ek bölüm olarak bilinen “Muğla ve Çevresi”nde ise rota Akyaka’dan başlayan eski bir kervan yolunun izlerini sürüyor. Bozburun Yarımadası ile benzer rotalara sahip olan bu yolda eski Muğla’dan izlere rastlıyorsunuz.

Ne diyordu “Yürümenin Felsefesi”nde Frederic Gross: “Yürüyüş, türlü ölçüsüzlüklere neden olabilir: Sersemleten aşırı yorgunluk, ruhu allak bullak eden sınırsız bir güzellik, bedenin sınırlarının zorlandığı zirvelerle yüksek geçitlerde yaşanan aşırı sarhoşluk gibi… Yürümek bizi alıp yaşamın düşey eksenine koyar; arzularımız ve dürtülerimiz ayaklarımızın hemen altındaki sele kapılıp gider.” Ruhunuzu allak bullak eden sınırsız güzellikleri yaşayabileceğiniz eşsiz bir rota Karya Yolu.

Serpil K. DALGIN
01 Aralık 2022

Oksimoron genelde iki zıt kelimeden oluşan ifade biçimi.
Türk dil kurumu sözlüğünde fransızca kökenli olduğu ‘’oxymoron’’ ‘’ zıt iki kelimenin
bir arada kullanılması’’ şeklinde açıklanmıştır.
• bir varmış bir yokmuş… gel zaman git zaman…
felaket eğlenceli… özel halk otobüsü… tek seçenek… orijinal kopya…
Genellikle okuyucu ya da dinleyicide şaşkınlık ve hayret uyandıran, mizahın ürünü
olup tamlama biçiminde anlatımı etkili kılmak için kullanılan edebî sanatlardan
biridir.

Başta şiir olmak üzere, okuyucu ve dinleyicide sarsıcı etki uyandırmayı amaçlayan
oksimoron sanatı, kaynağını mizah ve ironiden alır. Oksimoron sanatının
merkezinde yer alan mizah ve ironi, anlatılmak istenen sözün çarpıcı bir şekilde
söylenmesine aracılık eder.
Birbiriyle çelişen ya da zıt nitelik taşıyan ifadeleri gündelik yaşam içinde
kullanan bireyin bulunduğu ortamlarda konuşma sanatını gerçekleştirirken bu
tür ifadeler kullanması, “nasıl yani? ne demek istedi?” şeklinde karşıdaki bireyde
şaşkınlık yaratan aynı zamanda düşünme imkânı veren ortamlar sunar.
Görsel oksimoronu kullanan fotoğrafçı da bir edebiyatçı gibi farklılıklardan hareket
ederek benzerlikleri; uyumsuzluklardan hareketle de çelişkileri vurgulamayı
amaçlamaktadır.
Genelde iki zıt kelimeden oluştuğunu söylense de bence en güzel oksimoron
sözlerinden biri ‘’yalnızız’’ gelin hep beraber yalnız/ız olalım.

16.11.2022
Meral GÜLER

Sahne ışıkları değil yanan, podyumda da değiller. Gün ışığı desek, en çok ondan habersizler. Plastik bir gezegen bu. Güneşi yapay. Bedenlerinin ölçüleri belli, kiloları şaşmaz. Bilekler ince, bacak boyu uzun, omuz genişliği muntazam. Saçlar gerçek olamayacak kadar parlak, baş hizası herkese yukarıdan bakacak denli üstte. Peki, yukarıdan aşağıdan değil de aynı hizayı yakalasak onlarla, neleri görürüz sizce?

Önümüze konan idealin ölçüsü onlar. Olmak istenen, olmamız beklenen, olalım diye dev şirketlerin hesap kitap yapıp belirlediği, ekonomik kuralları bile şekillendiren “ölçü sembolleri”. Durdukları yer, verdikleri poz hesaplanabilir her şey gibi katı ve soğuk. O yüzden görünmez de sadece bilinirler, göz alıcı ışıklar altında yepyeni giysiler içinde dursalar bile yetmez?

Vitrin önlerinden akıp giden kalabalıklar içindeki ben gibi, sen gibi yalnızlar. Çıplaklıklarını bile, utancın yanakları kızartan sıcaklığından uzak yaşarlar. Kimden çaldıkları meçhul bir ifadeyle; aşkıyla yanıp tutuştuğu adamın peşinden köyünü bırakıp giden genç kızın kaderine razı ifadesiyle, hay aksi virajı almayıp devrilen bir arabanın direksiyonundaki adamın kaçınılmazı izleyişiyle, az önce çocukluk arkadaşını uzaklara uğurlayan delikanlının hüznüyle, çocuğunun başarısıyla gururlanan bir annenin parlayan gözleriyle, aynada kendini inceleyen bir yüzün derinleşen bakışlarıyla, herkesten başka bir yere bakmanın vakur haliyle, seni süzen, tartıp biçen bakışlardan bir an önce uzaklaşma isteğiyle, en uzağa, en yakına, gözlerinin tam içine yahut gerilere, yukarılarda bir yere bakmanın tanıdık, bildik biraz da acıtan haliyle dururlar. Bazen de haksızlıkları, zulümleri, savaşları gözünü bile kırpmadan seyreden, olan biten her şeyi sadece susup izleyenler kadar gerçek ve tabiiler.

Onlar Plastik Gezegenin Popüler Bedenleri… Hepimizden benzer bir parça, kısmi bir kopya, andıran bir ifade, bizimle inkâr edilmez bir aynılık taşıyorlar. Böylece hepimiz gibi kendi hayatının başrolünü oynarken, dünya öyküsünün isimsiz birer kahramanı oluyorlar.

Ali Rıza DEMİR

SOKAK SENİ ÇAĞIRIYOR:
Hamamönü Sokaklarında

FSK (Fotoğraf Sanatı Kurumu) Derneği olarak, “Sokak Seni Çağırıyor!” mottosuyla yola çıktığımız Ankara sokakları gezimizi, 16 Ekim 2022 Pazar günü, birbirinden değerli fotoğraf dostlarıyla birlikte Hamamönü’nde gerçekleştirdik. Derneğimizin 2022-2023 sezonunun ilk sokak gezisi olan bu etkinlik, sonbahar ayının cilvesiyle yağmurlu bir havada başladı. Hava muhalefetine rağmen etkinliğimize dahil olan fotoğraf dostlarımızla saat 15:00’da, Hamamönü Saat Kulesi önünde buluştuk. Uzun bir aradan sonra daha önceki etkinliklerimize katılan arkadaşlarımızın yanı sıra, ilk kez bizimle olan yeni arkadaşlarımızı görmek ayrıca mutluluk vericiydi. Buluşma saatinden yaklaşık 15 dakika sonra keyifli sohbetler eşliğinde Hamamönü’ nün tarihi sokaklarını fotoğraflamak için keşfe koyulduk.

Hamamönü, Ankara ilinin Altındağ ilçesinde bulunan tarihi bir semttir. Semtte bulunan 19. yüzyıl sivil mimarlık örneği tarihi binalar, restore edilerek bölge yeniden canlandırılmıştır.

Hamamönü, adını bir Türk boyu olan Oğuzların Bayındır boyu beylerinden Karacabey’in yaptırdığı çifte hamamdan almıştır. Tarihi Karacabey Hamamı burada bulunmaktadır. İstiklal Marşı’nın yazıldığı ve günümüzde Mehmet Akif Ersoy Müze Evi olarak kullanılan yapı ve bu yapının içerisinde yer aldığı Mehmet Akif Ersoy Parkı da Hamamönü’ndeki önemli duraklardandır.

Canlı müzik konserleri ve film gösterimleri gibi etkinliklere de ev sahipliği yapan Hamamönü, Ankara’da yılın her döneminde ziyaret edilebilecek ve gezilebilecek bir yerdir. Sanat Sokağı’ndaki tarihi evlerde geleneksel el sanatlarıyla uğraşan sanatçıların eserleri görülmeye değerdir. El ürünleri pazarında ise yerel halkın el emeği ürünleri satın alınabilir.

Hamamönü, özellikle Ramazan aylarında geleneksel etkinliklere de ev sahipliği yapmakta olup ziyaretçilerin hoşça vakit geçirdikleri bir uğrak yeri olarak ilgi görmektedir.

Keşif sonrası fotoğraf çekebileceğimiz öncelikli sokakları belirleyip gerek aramızda bulunan arkadaşlarımız ile gerekse o anlarda çekim yaptığımız sokaklardan geçen kişilerle renkli çekimler gerçekleştirdik. Havanın yağmurlu olması sebebiyle elde ettiğimiz yansımalar ve bu yansımaların kadrajlara kattığı güzellikler, her türlü olumsuz koşula rağmen bunu avantaja çevirebileceğimizi ve iyi fotoğraflar elde edebileceğimizi kanıtlayan güzel bir örnekti.

Tarihi sokakların tarihi yapılarında yaşayan sıcak kanlı ve misafirperver kişilerle tanışıp sohbet etme imkanı da bulduk. Onların da fotoğraf anlamında bize kattıkları değer ile yine çok keyifli bir etkinliği daha sonlandırmış olduk. Yoğun yağışa rağmen bu güzel günü bizimle paylaşan ve katkı sağlayan fotoğraf dostlarımıza derneğimiz adına teşekkürlerimizi sunarken nice güzel etkinliklerde buluşmayı diliyoruz.

Ekim 2022

Seda Felekoğlu

Belgeselin kaynağı hayattan gelir. Hayatın kendisi senaryolar yaratır. Günlük hayatımızdaki her an ve her olay malzemeye dayalı belgeseldir. Belgesel Sinema gerçeği olduğu gibi anlatmayı amaçlamaktadır. Belgesellerin amacı toplumsal değerleri şekillendiren gerçekleri yakalayıp topluma sunmaktır (Gündeş, 1998, s. 18). Belgeselin başarılı olabilmesi için belgesel yapımcılarının içinde yaşadıkları toplumun farkında olmaları, yaşadıkları çevreyi dinlemeleri ve iyi birer gözlemci olmaları gerekir. Çünkü içinde yaşadığınız çevreyi sizden daha iyi kimse bilemez ve içinde yaşadığınız toplumun gerçekliğini sizden daha iyi görüp yorumlayamaz. İnsanların acıları ve zor zamanları belgesellere ilham kaynağı olmaktadır. Bir belgeselin başarılı olması için yapımcıların toplum ve bireyler hakkındaki düşüncelerini izleyiciye iletmeleri gerekir. Belgeseller insanları evlerinden, fabrikalarından, tarlalarından, hayatın kendisinden, toplumu bilgilendirmek ve gerçeği ortaya çıkarmak için konuşturmalıdır (Cereci, 1997, s. 25).

Vahşi Yaşam Belgeselciliği

Büyük bütçeler, uzun saatler süren çekimler ve multidisipliner bir ekip gerektiren vahşi yaşam belgesellerinin motifleri vahşi yaşamdan alınmaktadır.

Zaman zaman yapım zorlukları ve maliyetleri nedeniyle televizyonda daha ucuz türlerin yerini alsa da günümüz vahşi yaşam belgeselleri izlenme ve kârlılık açısından otorite konumunu koruyor. Vahşi yaşam belgeselleri belgesel kanallarının yanı sıra haber temalı ulusal televizyon kanallarında da yayınlanmaktadır. Ancak dünya çapında vahşi yaşam belgeseli filmleri üzerine çok fazla bilimsel çalışma bulunmamaktadır (Dingwall ve Aldridge, 2006, s. 132-133). Türkiye’ de henüz bir tür olarak vahşi yaşam belgesellerine dair akademik ilginin düşük olduğu görülmektedir.

Vahşi yaşam belgeselleri, tarihi sinemanın icadıyla başladığı için en eski film türlerinden biridir. Lumiere kardeşler, Edouard Muybridge ve Thomas Edison gibi “sinemanın babaları” objektifi doğaya çeviren ilk kişiler arasındadır. İlk vahşi yaşam belgesel filmleri, bilimsel boyutu daha az olduğu için, sinematik tekniklerin test edilmesiyle ilgilidir. Sinema teknolojisini geliştirmeye çalışan bilim adamları, ilk konu olarak vahşi yaşamları resmetmişler. Geçmişte vahşi yaşam belgesel filmlerinin konuları, izleyicilerin gündelik hayatta aşina oldukları görüntülerdir. İnsanların bu filmlere olan ilgilerinin aslında konusuyla değil, ekranda hayranlık uyandıran hareketli görüntülerle ilgisi vardır. Biyologlar, zoologlar ve botanikçiler ilk vahşi yaşam belgeselcileridir (Susar, 2004, s. 14).

Vahşi yaşam belgeselciliği uzmanlığının oluşumu, belgesel film sektöründeki eserlerin üretimi ile ilgilidir.

İlk zamanlarda birçok bilim insanı, çeşitli hibe ve dernekler yardımıyla veya kendi başlarına yaptıkları filmlerin hem yapımcısı, hem moderatörü hem de uygulayıcısı olmuştur. Belgeselin uygulanabilirliğini fark eden televizyon ağları, bu olağanüstü türü hızla ekrana getirmiştir. Sonrasında ise çeşitli alanlardan profesyoneller bir araya gelerek kar amaçlı vahşi yaşam belgesel filmleri çekmeye başlamışlardır (Soner, 2003, s. 201). Türkiye’de ise henüz yeni yeni popülerlik kazanan vahşi yaşam belgeselciliği üzerine yapılan akademik çalışma bulunmamaktadır.

Bir vahşi yaşam belgeseli çekildiğinde, izleyicinin günlük yaşam algısında net veriler olarak değil, yaz-kış veya yağışlı mevsim-kuru mevsim gibi zamanın geçişi boyunca genel bir yaşam algısı olarak ifade edilir. Vahşi yaşam belgeselleri zamansız ve mekansız oldukları için raf ömrü uzundur. Bu, söz konusu çalışmanın zamansız olduğu anlamına gelir. Bu nedenle izleyici sayısı oldukça yüksektir. Bir yapım, bir televizyon ağında defalarca tekrarlanabilir. Örneğin, bu filmler, farklı bölgelerdeki antropolojik belgesellerin kültürel kodlarındaki farklılıklara bağlı kalmadan, uluslararası dağıtımları kolaylıkla bulabilmektedir. İnsan varlığı, dünya ile insan ilişkileri ve sosyal süreçler belgesellerin konusu değildir ve bu nedenle her tür izleyici için “çatışmacı” deşifrenin dışında tutulur (Bouse, 1998, s. 134).

Vahşi Yaşam Belgeselciliğinin Ayırt Edici Özellikleri

Vahşi yaşam belgesellerini diğer türlerden ayıran şey teknik işlenişi ve formatıdır. Film yapımcılığının en önemli özelliklerinden biri, uzun süreli gözleme dayalı olmasıdır.

Yunus TOPAL

Hayatın içinde Bir var olma durumudur yalnız-lık kimi zaman tercihen, kimi zaman zorunluluktan oluşur.

Bir yalnıza ve yalnızlığa en iyi tanıklığı fotoğraf yapar ve yalnızlığın var oluşunu kopararak diğer üçüncü göze ulaştırır, koparır alır hayatın içinden fotoğrafa dönüştürür.

Yalnızlık; bir yalnızdan, onu gözlemleyen ve kayıt altına almaya ihtiyaç duyarken ancak üçüncü kişiler tarafından görüldüğünde yorumlanabilir ve anlamlandırılabilir.

Ancak o zaman imaj fotoğrafın sanat kısmıyla buluşup bir ortaklık ve birliktelik sağlanılmış olur artık yalnız-lık paylaşılmış erişilmiş bir başka var olma kavramına dönüşmüştür.

Ayın ……… konusu olan yalnızlıkta sen kimin ve neyin tanıklığına bizi ortak edeceksin.

Yunus TOPAL

Üç aylık bir tatilin ardından dinlenmiş ve enerji toplamış bir şekilde yeni sezona merhaba diyoruz. 2022-2023 Kültür ve Sanat Etkinlikleri sezonumuzu geçen sezon yaptığımız atölyelerimizin çok özel çalışmalarından oluşan muhteşem bir Karma Atölyeler Sergisi ile açıyoruz.

7 Ekim 2022 Cuma günü saat 17:00’ da Ankara Metrosu Sanat Galerisinde açılacak olan sergimizde geçtiğimiz sezonlarda çalışmalarını tamamlamış; Doğada Uzun Pozlama ve Manzara Fotoğrafçılığı Atölyesi, Doğada Makro Fotoğraf Atölyesi, Her Yönüyle Ankara Fotoğraf Atölyesi, Sanatsal Portreler Atölyesi, Işık § Gölge Double Exposure Uygulama Atölyesi ve Sokak Fotoğrafçılığı Atölyesi olmak üzere toplam 6 atölyemizin çalışmalarından oluşan seçkiler yer alacak. Serginin insan sirkülasyonun çok fazla olduğu bir mekanda olması da çalışmalarımızı daha fazla insan ile buluşturabilme imkanı sağlayacaktır.

Yeni sezonda projelere daha fazla ağırlık vermek istediğimizi geçtiğimiz sezonu kapatırken belirtmiştik. Sezon açılışımızda da bunu destekler bir proje ile giriş yapıyoruz sezona. GOP Soropromist Kulübü Derneği ile ortak gerçekleştirdiğimiz bu sosyal sorumluluk projesinde, Kale Civarındaki muhtaç ailelerin çocuklarına rol model olabilecek ve farklı bir deneyim kazandırarak ufuklarını açabilecek bir fotoğraf atölyesi gerçekleştirmeyi hedefliyoruz. Projenin açılışını da ikincisi düzenlenen Başkent Kültür Yolu Festivali kapsamında yer alacak FSK Üyelerinin Karma Sergisi ile Ankara Kalesinde 8 Ekim 2022 tarihinde yapmayı planlıyoruz.

Bütün üyelerimizden gelebilecek her türlü proje fikrine açık olduğumuzu bir kez daha belirtirken, ancak sizlerin desteği ile güzel işler yapabileceğimizi biliyoruz ve desteklerinizi ve çalışmalara katılımlarınızı her zaman bekliyoruz.

Yeni sezona MERHABA derken… yine yeniden “Fotoğrafta Bir Adım Daha İleri” mantığının ışığında, “FSK Her Yerde” sloganı ile yeni sezonda da yolumuza devam edeceğimizi belirterek 2022- 2023 sezonunun hepimiz için hayırlı olmasını diliyoruz.

01.10.2022

Sevgi KÖYLÜ HALİLOĞLU

FSK Yönetim Kurulu Başkanı